Dramatyczna sytuacja finansowa budżetów gmin

Jeżeli przepisy nie ulegną zmianie, niebawem może zabraknąć pieniędzy na mniejsze i większe inwestycje, zwłaszcza że wydatki bieżące miast i gmin rosną w zastraszającym tempie. Rząd uderzył w samorządy. Wraz z wejściem w życie „Polskiego Ładu” samorządy zaczęły wpadać w problemy finansowe, ponieważ ich dochody własne oparte były przede wszystkim na wpływach z podatku PIT. Jak wyliczył Związek Miast Polskich, ostatnie zmiany prawne w systemie dochodów własnych spowodowały znaczne ubytki we wpływach z podstawowego dochodu własnego jednostek samorządu terytorialnego, jakim są udziały w części podatku PIT. Łącznie w latach 2019-23 wynoszą one ponad 60 mld zł. Według Związku Miast Polskich jeszcze w 2019 roku udział dochodów z PIT ogółem wynosił 20,2 proc. Dla porównania w 2022 roku spadł do 16,9 proc., a w 2023 wyniesie już tylko 16,1 proc.

Do 2019 r. obowiązywała zasada, że samorządy mogły liczyć na połowę rzeczywi: stych wpływów z PIT od przychodów osób zamieszkałych na danym terenie. Od tego czasu polski rząd konsekwentnie zmniejsza te wpływy. Pierwszym krokiem było zwołnienie z PIT osób do 26. roku życia i obniżenie stawki podatku z 18 proc. na 17 proe. Kołejne zmiany w prawie zachęciły przedsiębiorców do przejścia z PIT na ryczałt po+ datkowy, z którego samorządy nie otrzy: mują żadnych pieniędzy. Dodatkowo wraz z początkiem 2022 roku rozliczenia z samorządami na podstawie rzeczywistych wpływów z udziałów w PIT rząd zastąpił transferem rozliczanym na podstawie prognozy wpływów PIT, szacowanej przez Ministerstwo Finansów w oparciu o dane z kilku poprzednich lat. To wszystko sprawia, że samorządowcy mają olbrzymi problem w zbilansowaniu dochodów i wydatków bieżących. Istnieje zagrożenie, że niektóre inwestycje będą wstrzymywane, ponieważ na ich realizację zabraknie pieniędzy. Wiele gmin szuka oszczędności, aby uratować swoje budżety, W tym celu wyłączane jest nocne oświetlenie, czy ograniczana liczba wydarzeń kulturalnych oraz sportowych.

Cyt. za: Sebastian Czapliński, Małe wpływy z PIT pogrążą samorządy?, "TEMI", 10 maja 2023.